Λογιστική αντιμετώπιση των συναλλαγματικών διαφορών

Σύμφωνα με την παράγραφο 17 του άρθρου 5 των ΕΛΠ (Ν 4308/2014), για την διασφάλιση της αξιοπιστίας του λογιστικού συστήματος, η οικονομική οντότητα πρέπει να παρέχει στις αρμόδιες αρχές και στα ελεγκτικά όργανα, εφόσον ζητηθεί, την μετατροπή των ποσών που έχουν εκφραστεί σε αξίες ξένου νομίσματος, στο εθνικό νόμισμα (στην προκειμένη περίπτωση σε ευρώ). Η εργασία αυτή πρέπει να διεκπεραιωθεί εντός ευλόγου χρονικού διαστήματος, το οποίο ορίζεται, σε κάθε περίπτωση, από τις αρμόδιες αρχές. Η μετατροπή των ποσών στο εθνικό νόμισμα (ευρώ) γίνεται, σύμφωνα με τις ρυθμίσεις του άρθρου 27 του ως άνω νόμου.

Όπως είναι γνωστό, μεταξύ των διαφόρων στοιχείων της περιουσίας μίας οικονομικής οντότητας είναι δυνατόν να περιλαμβάνονται και στοιχεία των οποίων η αξία εκφράζεται σε ξένες νομισματικές μονάδες. Ο νόμος δεν απαγορεύει την τήρηση βιβλίων ή αρχείων σε ξένο νόμισμα, αρκεί να τηρούνται οι σχετικές διατάξεις του άρθρου 27 των ΕΛΠ (Συναλλαγές και στοιχεία σε ξένο νόμισμα). Υπογραμμίζεται ότι η βασική αρχή είναι: «οι χρηματοοικονομικές καταστάσεις θα πρέπει να καταρτίζονται σε ένα ενιαίο νόμισμα». Συνεπώς, με την υπόθεση ότι τα βιβλία μίας οικονομικής οντότητας τηρούνται σε ευρώ, που είναι το εθνικό μας νόμισμα, οι χρηματοοικονομικές καταστάσεις θα καταρτίζονται με βάση το νόμισμα αυτό. Εξάλλου, σε ότι αφορά τα στοιχεία (τιμολόγια κ.λπ.), βάσει της παραγράφου 2 του άρθρου 9 των ΕΛΠ, τα ποσά είναι δυνατόν να εκφράζονται σε οποιοδήποτε νόμισμα, με εξαίρεση το ποσό του ΦΠΑ που πρέπει να εκφράζεται και στο εθνικό νόμισμα.

Περαιτέρω, σύμφωνα με τα ανωτέρω, μία συναλλαγή σε ξένο νόμισμα (ήτοι: έσοδο, έξοδο, περιουσιακό στοιχείο, απαίτηση, υποχρέωση ή καθαρή θέση) μετατρέπεται κατά την αρχική της καταχώριση στο ευρώ, βάσει της ισχύουσας συναλλαγματικής ισοτιμίας, κατά την χρονική στιγμή της οικονομικής πράξης. Ακολούθως, για την εφαρμογή των διατάξεων του νόμου (άρθρο 27, ΕΛΠ), έχει σημασία η ταξινόμηση των περιουσιακών στοιχείων (ενεργητικά στοιχεία) και υποχρεώσεων (παθητικό) σε νομισματικά και μη νομισματικά στοιχεία. Νομισματικά ή χρηματικά στοιχεία είναι οι κατεχόμενες μονάδες νομίσματος, καθώς και περιουσιακά στοιχεία και υποχρεώσεις που θα εισπραχθούν ή θα πληρωθούν σε ένα καθορισμένο αριθμό μονάδων ξένου νομίσματος (βλέπε: Ορισμοί Παραρτήματος Α του νόμου). Υπό την έννοια αυτή, νομισματικά στοιχεία είναι τα διαθέσιμα ή ταμειακά ισοδύναμα, οι παντός είδους απαιτήσεις και οι χρηματοοικονομικές υποχρεώσεις. Από την άλλη πλευρά, μη νομισματικά στοιχεία είναι τα κατεχόμενα πάγια περιουσιακά στοιχεία, οι προκαταβολές και οι συμμετοχικοί τίτλοι (βλέπε την Λογιστική Οδηγία της ΕΛΤΕ για την εφαρμογή του Ν 4308/2014). Στο τέλος κάθε περιόδου αναφοράς (= λογιστική χρήση), τα υπάρχοντα στοιχεία ισολογισμού που εκφράζονται σε ξένο νόμισμα μετατρέπονται στο νόμισμα στο οποίο καταρτίζονται οι χρηματοοικονομικές καταστάσεις της οικονομικής οντότητας (ευρώ), οπότε υπολογίζονται (ή όχι) συναλλαγματικές διαφορές, ως εξής:

Oι συναλλαγματικές διαφορές, δηλαδή η προκύπτουσα διαφορά ισοτιμίας των νομισμάτων, από την διενεργούμενη επιμέτρηση (δηλαδή την απογραφή) των νομισματικών στοιχείων, καταχωρίζονται στα αποτελέσματα της περιόδου που προκύπτουν, όταν πρόκειται για τις εξής δύο περιπτώσεις:

Συναλλαγματική ισοτιμία είναι η τιμή στην οποία γίνεται ανταλλαγή δύο νομισμάτων. Μία συνήθης παρουσίαση είναι η ισοτιμία να σημειώνονται ως εξής: ΕΥΡΩ / ΔΟΛΑΡΙΟ = 1,25. Αυτό σημαίνει ότι 1,25 δολάρια ανταλλάσσονται με 1,00 ευρώ.

Η ισοτιμία θα πρέπει να λαμβάνεται πάντα σε όρους ευρώ (εφόσον η οικονομική οντότητα έχει την έδρα της στην Ελλάδα). Άρα θα είναι πάντα:

                       ΕΥΡΩ / ΞΕΝΟ ΝΟΜΙΣΜΑ = ισοτιμία

Γνωρίζοντας την αξία σε ξένο νόμισμα, για να την υπολογίσουμε σε ευρώ, διαιρούμε την αξία σε ξένο νόμισμα, δια της ισοτιμίας.

Παράδειγμα:

Ισοτιμία: Ευρώ / Λίρα Αγγλίας = 0,88. Συνεπώς, 1.000 λίρες Αγγλίας αντιστοιχούν σε: 1.000 / 0,88 = 1.136,36 ευρώ, ή απαιτούνται 1.136,36 ευρώ για να αγοραστούν 1.000 λίρες Αγγλίας.

Λογιστική αντιμετώπιση (οι ισοτιμίες είναι ενδεικτικές, χάριν του παραδείγματός μας):

Η «ΚΑΠΑ ΑΕ» (διπλογραφικό λογιστικό σύστημα, βιβλία τηρούμενα σε ευρώ) επώλησε σε πελάτη της στις ΗΠΑ, εμπορεύματα αξίας 5.000 δολαρίων, στις 20/9/2022, επί πιστώσει τεσσάρων μηνών. Κατά την ημερομηνία της συναλλαγής (πώληση εμπορευμάτων) η ισοτιμία ευρώ / δολαρίου (έστω ότι) ήταν:

                  € / $ = 1,25  δηλαδή: 1 ευρώ = 1,25 δολάρια

Την 31/12/2022 η ισοτιμία ευρώ / δολαρίου (έστω ότι) ήταν 1,33 και κατά τον τελικό διακανονισμό στις 20/01/2023 (έστω ότι) ήταν 1,28. Ζητείται να υπολογιστούν τα ποσά των προκυπτουσών συναλλαγματικών διαφορών στις χρήσεις που αφορούν τις παραπάνω συναλλαγές.

Τα ποσά σε ευρώ προέκυψαν με διαίρεση των ποσών σε δολάρια, δια της ισοτιμίας. Σύμφωνα με τα ανωτέρω, η οικονομική οντότητα «ΚΑΠΑ ΑΕ» κατά την πώληση των εμπορευμάτων θα διενεργήσει την παρακάτω λογιστική εγγραφή (υπάρχει απαλλαγή από ΦΠΑ, βλέπε το άρθρο 24 του Κώδικα ΦΠΑ, Ν 2859/2000: «Απαλλαγές των πράξεων κατά την εξαγωγή, εκτός Κοινότητας, των εξομοιούμενων προς αυτές πράξεων και των διεθνών μεταφορών»):

Κατά την απογραφή (επιμέτρηση/αποτίμηση) της 31/12/2022, διαπιστώνεται ότι λόγω μεταβολής της ισοτιμίας €/$ προς τα επάνω, το ποσό των 5.000 δολαρίων που απαιτεί η οικονομική οντότητα «ΚΑΠΑ ΑΕ», αντιστοιχεί σε μικρότερη αξία σε μονάδες ευρώ, σε σχέση με την αρχική ημερομηνία της συναλλαγής. Συνεπώς, προκύπτουν χρεωστικές συναλλαγματικές διαφορές, δηλαδή αρνητικό ποσό.

Η σχετική λογιστική εγγραφή θα είναι η εξής:

Τέλος κατά την είσπραξη του ποσού των 5.000 δολαρίων, την 20/01/2023, λόγω «βελτίωσης» της ισοτιμίας, σε σχέση με αυτή που είχε διαμορφωθεί την 31/12/2022, έχουμε πιστωτικές συναλλαγματικές διαφορές, δηλαδή θετικό ποσό.

Θα διενεργηθεί η παρακάτω λογιστική εγγραφή:

Συνεπώς, υπήρξε μία τελική «απώλεια» 93,75 ευρώ (146,85 μείον 240,60 = - 93,75 ευρώ).

Σημειώνεται ότι η αξία των εσόδων από πωλήσεις δεν επηρεάζεται.

Οι χρεωστικές και οι πιστωτικές συναλλαγματικές διαφορές καταχωρίζονται στην κατάσταση αποτελεσμάτων, ως έξοδα ή έσοδα.

Νίκος Σγουρινάκης

n_sgourinakis@hotmail.com