ΜΕφΘεσ 1158/2020, με σχόλιο Δ. Κούνη [ΦΠΑ σε παράδοση ακινήτων]

ΦΠΑ σε παράδοση ακινήτων

 

ΜΕφΘεσ 1158/2020 Τμ. Α΄

Επιχειρήσεις ανέγερσης οικοδομών. ΦΠΑ επί άδειας κατασκευής μετά την 1.1.2006. Πότε θεωρούνται τα κτήρια νεόδμητα. Προϋποθέσεις υποβολής σε ΦΠΑ παράδοσης ακινήτου. Χρόνος γέννησης φορολογικής υποχρέωσης. Προσδιορισμός/έννοια φορολογητέας αξίας επί παράδοσης ακινήτου. Ανέγερση οικοδομής με το σύστημα αντιπαροχής. Αμοιβή εργολάβου. Έκδοση φορολογικού στοιχείου «παράδοση κτισμάτων». Φορολογικές υποχρεώσεις κατασκευαστικής επιχείρησης. ΦΠΑ επί παραδόσεων ακινήτων στον κύριο οικοπέδου που αναθέτει ανέγερση οικοδομής με το σύστημα της αντιπαροχής. Μετακύλιση υποχρέωσης στον εργοδότη. ΦΠΑ ως επιβάρυνση της εργολαβικής αμοιβής. Συμφωνία επιβάρυνσης του εργολάβου αντί του εργοδότη. Ερμηνεία ΔΕΚ ως προς την παράδοση αγαθού. Συσχέτιση με έννοια παράδοσης έργου. Παράδοση έργου με ελλείψεις. Υποχρέωση αποδοχής.

Σχόλιο

ΦΠΑ επί της παράδοσης νεόδμητων οικοδομών στους οικοπεδούχους

Η σχολιαζόμενη υπʼ αριθμ. 1158/2020 του ΜΕφΘεσ απόφαση ασχολείται (έμμεσα) με το ζήτημα της επιβολής ΦΠΑ επί της παράδοσης νεόδμητων οικοδομών στους οικοπεδούχους, όταν εφαρμόζεται το σύστημα της αντιπαροχής.

Υπενθυμίζεται ότι η ανέγερση οικοδομής με το σύστημα της αντιπαροχής είναι ουσιαστικά μίσθωση έργου (αρ. 681 επ. ΑΚ), για την οποία η αμοιβή παρέχεται σε είδος και η αμοιβή του εργολάβου συνίσταται στην υποχρέωση του οικοπεδούχου - εργοδότη να μεταβιβάσει σε αυτόν ή σε άλλον που θα του υποδείξει τα συμφωνημένα ποσοστά επί του οικοπέδου. Η αξία της εργολαβίας, άρα και η φορολογητέα αξία της παροχής για σκοπούς ΦΠΑ προκύπτει από το άθροισμα του κόστους των υλικών, εργασιών, αμοιβών, μισθών κλπ. και δεν μπορεί να είναι μικρότερη της αξίας των ποσοστών του οικοπέδου που μεταβιβάζονται από τον οικοπεδούχο.

Η απόφαση υπενθυμίζει ότι για να υπάρξει υπαγόμενη σε ΦΠΑ παράδοση ακινήτων θα πρέπει να συντρέχουν αθροιστικά οι παρακάτω προϋποθέσεις:

i. Η μεταβίβαση να ενεργείται από πρόσωπο του οποίου η οικονομική δραστηριότητα προσδίδει σε αυτόν την ιδιότητα του υποκειμένου στο φόρο (όπως είναι και ο εργολάβος οικοδομών που κατασκευάζει κτίρια προς πώληση)

ii. Η μεταβίβαση να γίνεται με αντάλλαγμα

iii. Το μεταβιβαζόμενο ακίνητο να αποτελεί κτίριο, δηλαδή τα κτίσματα γενικά και οι κάθε είδους κατασκευές που συνδέονται με τα κτίσματα ή με το έδαφος κατά τρόπο σταθερό και μόνιμο

iv. Να πρόκειται για κτίριο του οποίου η οικοδομική άδεια εκδίδεται μετά την 1.1.2006 ή αναθεωρείται μετά την 1.1.2006

v. Η μεταβίβαση να γίνεται πριν από την πρώτη εγκατάσταση στο ακίνητο (με την έννοια που δίνει ο νόμος)

Σημειώνεται δε εμφατικά και η παραπομπή στο αρ. 1 παρ. 1 του ΚΦΠΑ (Ν. 2859/2000) όπου αναφέρεται η υποχρεωτική ex lege μετακύληση του ΦΠΑ στον δέκτη των υπηρεσιών, δηλαδή τον εργοδότη, ο οποίος και τον καταβάλει στον εργολάβο κατά την παράδοση του έργου (και την έκδοση του σχετικού φορολογικού παραστατικού). Σε κάθε περίπτωση βέβαια ο φόρος αποδίδεται στο Δημόσιο από τον υποκείμενο στο φόρο εργολάβο, με τη διαδικασία και τις δηλώσεις που προβλέπει ο ΚΦΠΑ.

Επομένως, βασική προϋπόθεση για την επιβολή του ΦΠΑ είναι να λαμβάνει χώρα παράδοση του νεόδμητου ακινήτου. Από τη νομολογία του ΔΕΕ (C-380/88) προκύπτει ότι η έννοια της παράδοσης αγαθού για σκοπούς της εφαρμογής της Οδηγίας ΦΠΑ περιλαμβάνει κάθε πράξη μεταβίβασης ενός ενσώματου αγαθού από έναν συμβαλλόμενο, ο οποίος εξουσιοδοτεί τον αντισυμβαλλόμενο να διαθέτει στην πράξη το εν λόγω αγαθό ως εάν να ήταν κύριος αυτού. Επισημαίνει δε το ΔΕΕ ότι η έννοια της παράδοσης αγαθού της οδηγίας ΦΠΑ δεν ταυτίζεται απαραίτητα με την έννοια της μεταβίβασης της κυριότητας όπως αυτή προβλέπεται στο κάθε εθνικό αστικό δίκαιο.

Άρα και για σκοπούς του άρθρου 5 του ΚΦΠΑ στην Ελλάδα, για να υπάρξει φορολογητέα παράδοση αρκεί η σχετική πράξη να συνεπάγεται φυσική εξουσία επί του πράγματος με περαιτέρω δικαίωμα ανάθεσης ή ανάλωσής του. Για να επιβληθεί ΦΠΑ επομένως, απαιτείται η θέση του πράγματος στη διάθεση του λήπτη.

Η παραπάνω διαπίστωση πρέπει να συνδυαστεί με τα σχετικά άρθρα του ΑΚ αναφορικά με τη μίσθωση έργου (681 & 694 ΑΚ) τα οποία ορίζουν παρόμοιες προϋποθέσεις ώστε ο εργολάβος να δικαιούται να ζητήσει αμοιβή από τον εργοδότη: έργο νοείται κάθε τελικό αποτέλεσμα της εργασίας του εργολάβου στο οποίο απέβλεψαν τα μέρη ενώ ως παράδοση νοείται η εκπλήρωση της κύριας υποχρέωσης του εργολάβου που συνίσταται στην εκτέλεση του έργου και στην περιέλευση αυτού στη σφαίρα εξουσίας του εργοδότη με την προϋπόθεση ότι το έργο είναι αυτό που συμφωνήθηκε και όχι εντελώς διαφορετικό. Εντούτοις, η παράδοση του έργου με ελλείψεις δεν σημαίνει ότι δεν έγινε παράδοση του έργου και άρα ότι δεν οφείλεται η αμοιβή του εργολάβου (παρά μόνο έχει τα δικαιώματα των αρ. 688 - 690 ΑΚ) και άρα ότι δεν οφείλεται αντίστοιχα και ο αναλογούν ΦΠΑ. Πιθανή άρνηση του εργοδότη να παραλάβει το ακίνητο δεν θα πρέπει να επηρεάσει τη γέννηση της φορολογικής υποχρέωσης για σκοπούς ΦΠΑ.

Συμπερασματικά, η επιβολή ΦΠΑ στην αντιπαροχή συνδέεται με την παράδοση των κτισμάτων στον οικοπεδούχο, όπως η έννοια της παράδοσης έχει ερμηνευτεί από το ΔΕΕ και συνάδει και με την έννοια της μίσθωσης έργου κατά τον ΑΚ. Άρα ο οικοπεδούχος οφείλει εκ του νόμου με την παράδοση των κτισμάτων να καταβάλει στον εργολάβο τον αναλογούντα ΦΠΑ, ώστε ο τελευταίος με τη σειρά του να τον αποδώσει στο Δημόσιο. Παράδοση δε νοείται τελικά η περιέλευση του έργου στη σφαίρα εξουσίας του εργοδότη - οικοπεδούχου με την προϋπόθεση ότι το έργο είναι αυτό που συμφωνήθηκε και όχι κάτι εντελώς διαφορετικό, χωρίς να επηρεάζει η παράδοση του έργου με ελλείψεις (μη συνομολογημένες ιδιότητες ή ελαττώματα, ουσιώδη ή επουσιώδη).

Δήμητρα Κούνη

Δικηγόρος, ΔΝ ΕΚΠΑ, Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια Νομικής Σχολής ΑΠΘ, Μέλος ΣΕΠ στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο