Πως γίνεται η ενεχυρίαση ανωνύμων μετοχών ΑΕ (ξενοδοχειακών και τουριστικών επιχειρήσεων); Πρέπει να εκδοθούν οπωσδήποτε τίτλοι μετοχών; Δεν έχουν εκδοθεί ως σήμερα, πρόκειται για οικογενειακή επιχείρηση. Η σύμβαση υπόκειται σε χαρτοσήμανση; Και αν ναι, ισχύει και γι' αυτήν το 2% της αξίας της σύμβασης; Σημειωτέον ότι η κύρια σύμβαση (η αιτία της οφειλής) είναι σωρευτική αναδοχή χρέους, η οποία επίσης δεν έχει χαρτοσημανθεί. Ποιες είναι οι συνέπειες της παράλειψης της χαρτοσήμανσης στο κύρος της σύμβασης, εν προκειμένω της σύστασης ενεχύρου;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ
Από τα δεδομένα του ερωτήματος προκύπτει ότι η ΑΕ έχει αναλάβει την εξυπηρέτηση χρέους (αναδοχή χρέους = ανάληψη ευθύνης για την εξόφληση χρέους), το οποίο προφανώς την αφορά και προς εξασφάλιση του δανειστή, έγινε σύσταση ενεχύρου επί μετοχών της. Ως γνωστό, οι μετοχές είναι τίτλοι (οριστικοί ή προσωρινοί) στους οποίους ενσωματώνεται το δικαίωμα της συμμετοχής στην εταιρεία και της απόληψης κερδών, με την σαφή προϋπόθεση ότι η άσκηση των δικαιωμάτων αυτών συντελείται εξ αιτίας της κατοχής των τίτλων (μετοχών). Φυσικά, αυτό ισχύει για τις ΑΕ που οι μετοχές τους δεν είναι εισηγμένες σε Χρηματιστηριακή Αγορά, δεδομένου ότι στην αντίθετη περίπτωση ισχύουν οι διατάξεις του Ν. 2396/1996, περί άυλων μετοχών, οι οποίες «κινούνται» εντός του συστήματος των άυλων τίτλων (ΣΑΤ). Συνεπώς, η μετοχή είναι κινητό πράγμα και ως τέτοιο αντιμετωπίζεται από τον Αστικό Κώδικα (ΑΚ), ενώ ο κύριος, δηλαδή ο κάτοχος αυτής, είναι αυτός που μετέχει στην εταιρεία και απολαμβάνει των ενσωματωμένων δικαιωμάτων.
Περαιτέρω, σύμφωνα με τον ΑΚ (άρθρο 1209), σε ξένο κινητό πράγμα μπορεί να συσταθεί δικαίωμα ενεχύρου (άρα, εμπράγματο δικαίωμα), για την εξασφάλιση απαίτησης με την προοπτική της προνομιακής ικανοποίησης του δανειστή από το πράγμα. Για την σύσταση του ενεχύρου απαιτείται παράδοση του πράγματος από τον κύριο στον δανειστή, με την συμφωνία ότι ο τελευταίος αποκτά ενέχυρο στο πράγμα. Επομένως, σε ότι αφορά μετοχές, δεν απαιτείται η έκδοση νέων που θα φέρουν τα στοιχεία του ενεχύρου, αλλά οι υπάρχουσες, χαρακτηρίζονται ως ενεχυριασμένο πράγμα. Πάντως, η συμφωνία πρέπει να γίνει με συμβολαιογραφικό έγγραφο, ή ενδεχομένως με ιδιωτικό, το οποίο όμως θα φέρει βέβαιη χρονολογία (επικύρωση από δημόσια ή δικαστική αρχή). Στο παραπάνω συμφωνητικό έγγραφο θα πρέπει να προσδιορίζεται τόσο η απαίτηση (στην προκειμένη περίπτωση του ερωτήματος, από την πλευρά της ΑΕ, η αναδοχή του χρέους σημαίνει ότι κάποιος τρίτος απαιτεί), όσο και η πλήρης περιγραφή των μετοχών, δηλαδή του ενεχυριαζόμενου πράγματος (ΑΚ, άρθρο 1211).
Κατά τη σύσταση ενεχύρου ανωνύμων τίτλων εφαρμόζονται οι διατάξεις για το ενέχυρο των κινητών πραγμάτων. Σύμφωνα με το άρθρο 1244 του ΑΚ, εφόσον οι τίτλοι παραδόθηκαν στον δανειστή, το δικαίωμα του ενεχύρου εκτείνεται και στα μερισματόγραφα. Επί πλέον δε, αν δεν ορίστηκε διαφορετικά στο ενέχυρο μετοχών εταιρείας, ο δανειστής έχει δικαίωμα να μετέχει στις συνελεύσεις των μετόχων, όσο διαρκεί το ενέχυρο (ΑΚ 1245). Ωστόσο, ως προς το θέμα αυτό, πρέπει να έχουμε υπόψη μας το άρθρο 60 του ΚΝ 2190/1920, το οποίο προβλέπει φυλάκιση ή επιβολή χρηματικής ποινής, στις περιπτώσεις που κάποιος (ενεχυρούχος δανειστής) ψηφίζει στις γενικές συνελεύσεις, δια μετοχών που κατέχει λόγω ενεχύρου, χωρίς να έχει συμφωνηθεί κάτι τέτοιο προηγουμένως. Προφανώς, ο νομοθέτης επιθυμεί να διακρίνει την περίπτωση, κατά την οποία έχει συμφωνηθεί διαφορετικά μεταξύ του δανειστή και της εταιρείας που ενεχυρίασε τις μετοχές, σε ότι αφορά το δικαίωμα ψήφου. Στην πράξη, πάντως αποφεύγεται να δοθεί τέτοιο δικαίωμα στον δανειστή.
Σε ότι αφορά την χαρτοσήμανση, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι τα τέλη χαρτοσήμου είναι μια τυπική φορολογία, με την έννοια ότι σε χαρτοσήμανση υπόκειται το έγγραφο και όχι το αντικείμενο του περιεχομένου του εγγράφου (δάνειο, σύμβαση κ.λπ.).
Ως προς την χαρτοσήμανση του εγγράφου της συμφωνίας παράδοσης των μετοχών, λόγω σύστασης ενεχύρου επ αυτών, η σχετική διάταξη της παρ. 5, του άρθρου 15α, αναφέρεται σε επιβολή τέλους χαρτοσήμου 5 τοις χιλίοις, για δάνεια συναπτόμενα στο Χρηματιστήριο, με ενέχυρο χρεογράφων και όχι σε κάθε σύσταση ενεχύρου. Ωστόσο, επειδή η σύσταση ενεχύρου καλό είναι να γίνεται με συμβολαιογραφικό έγγραφο, προφανώς ο συμβολαιογράφος ως δημόσιος λειτουργός θα σας ενημερώσει για την επιβολή, ή όχι του τέλους αυτού.
Τέλος, ως προς την αναδοχή του χρέους, ως αυτοτελούς σύμβασης, ο ΚΤ Χαρτοσήμου προβλέπει στα άρθρα 13 (παρ. 1α) και 15 (παρ. 1α), την επιβολή τέλους 2% ή 3%, ανάλογα με την ιδιότητα.
Υπογραμμίζεται, ότι ο ΚΤ Χαρτοσήμου ως φορολογικός νόμος είναι δημόσιας τάξης, συνεπώς έχει καθολική εφαρμογή και η μη τήρησή του καθιστά μη σύννομα τα σχετικά έγγραφα που δεν χαρτοσημάνθηκαν.
Σημείωση: Επισημαίνεται για περαιτέρω διευκρίνιση, ότι σύμφωνα με το άρθρο 17 (παρ. 1) του ΚΝ 2190/1920, απαγορεύεται η ΑΕ να λαμβάνει δικές της μετοχές ως ενέχυρο για την εξασφάλιση δανείων που χορηγούνται από αυτήν, αλλά και ενδεχομένως για την εξασφάλιση άλλων απαιτήσεών της. Υποθέτουμε ότι το ερώτημα δεν αφορά σε τέτοια περίπτωση.
30.7.2012