Δ. Γαρνέλης, Τα κρυπτονομίσματα και η ανάγκη ειδικού κανονιστικού πλαισίου

Δημήτρης Γαρνέλης
Λογιστής - Φοροτεχνικός

Αλματώδης είναι η αύξηση της χρήσης των κρυπτονομισμάτων τα τελευταία χρόνια. Παντού γύρω μας ακούμε για επενδυτικές κινήσεις σε κρυπτονομίσματα. Ακόμα και σε μεταγραφές επαγγελματιών ποδοσφαιριστών διαβάζουμε ότι σημαντικά ποσά συμφωνούνται να αποδοθούν σε κρυπτονομίσματα. Σκοπός του συντάκτη δεν είναι να προχωρήσει σε ανάλυση των κρυπτονομισμάτων (αυτό επιτυγχάνεται με αναλυτικό άρθρο συνεργάτη μας στο παρόν τεύχος) και ούτε φυσικά να προτείνει ή όχι τη χρήση τους, αναπτύσσοντας ενδεχομένως τα πλεονεκτήματα ή τα μειονεκτήματά τους.

Μοναδικός στόχος του παρόντος σημειώματος είναι η αναζήτηση ή όχι ενός κανονιστικού πλαισίου για την χρήση των κρυπτονομισμάτων.

Στο αμέσως προηγούμενο διάστημα, υποβλήθηκαν οι φορολογικές δηλώσεις εισοδήματος για το φορολογικό έτος 2020. Σε αυτές τις δηλώσεις πολλοί λογιστές κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν τον τρόπο δήλωσης των κερδών από συναλλαγές κρυπτονομισμάτων. Από συναλλαγές με κρυπτονομίσματα; Ναι, από συναλλαγές με κρυπτονομίσματα. Αλλά από ποιες συναλλαγές; Ή μάλλον για να είμαι πιο επεξηγηματικός, πόσες συναλλαγές μπορούν να πραγματοποιηθούν μέσα σε μια ημέρα ή μέσα σε λίγες ώρες της ημέρας με κρυπτονομίσματα; Η απάντηση είναι πάρα μα πάρα πολλές. Ποιες από αυτές τις συναλλαγές δηλώνονται όμως; Ή μάλλον ποιες από αυτές θα πρέπει να δηλώνονται και ποιο κέρδος είναι αυτό το οποίο θα πρέπει να δηλώσει ο φορολογούμενος και κατά συνέπεια να ελέγξει η φορολογική αρχή; Έχει τη δυνατότητα ελέγχου η φορολογική αρχή και με τι νομικό και κανονιστικό πλαίσιο;

Μέσα από αυτήν την υπερβολή των ερωτημάτων προκύπτει μια αγωνία για την εξέλιξη του φαινομένου και τον έλεγχό του. Αγωνία θετική και μόνο για το πώς όλες αυτές οι συναλλαγές θα οδηγήσουν στη δημιουργία ενός θετικού φαινομένου για τις παγκόσμιες συναλλαγές και κατʼ επέκταση και για την παγκόσμια οικονομία. Διότι είναι πολύ εύκολο αυτή η μανία της αναζήτησης εύκολου κέρδους μέσω της ανταλλαγής κρυπτονομισμάτων να οδηγήσει σε επικίνδυνες και οδυνηρές στρεβλώσεις.

Σημαντικό είναι κατʼ αρχήν να υπάρξει μία αναφορά στο τι ισχύει με τη φορολόγηση κρυπτονομισμάτων.

Με δεδομένο ότι τα κρυπτονομίσματα φέρουν τα χαρακτηριστικά επενδυτικού προϊόντος, στρεφόμαστε στα άρθρα 42 και 43 του Ν 4172/2013 που αναφέρονται στα κέρδη από κεφάλαιο και στον συντελεστή φορολόγησης του εισοδήματος από υπεραξία μεταβίβασης κεφαλαίου.

Να σημειωθεί ότι ως υπεραξία νοείται η διαφορά μεταξύ τιμής κτήσης που καταβλήθηκε και της τιμής πώλησης που εισπράχθηκε αφαιρουμένων και των εξόδων συναλλαγής. Για παράδειγμα, στην υποθετική περίπτωση που κάποιος αγοράσει 2.000 κρυπτονομίσματα προς 0,50 ? το ένα (δηλαδή 1.000 ?) στις 10.1.2021, καταβάλλοντας και 15 ? ως προμήθεια συναλλαγής και στην συνέχεια προχωρήσει σε πώληση των 2.000 κρυπτονομισμάτων προς 1,0 ? το ένα (δηλαδή 2.000 ?) στις 30.4.2021, η υπεραξία υπολογίζεται ως εξής: 2.000 - 1000 - 15 ? = 985 ?. Αυτό το ποσό σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν 4172/2013 θα φορολογηθεί με συντελεστή 15%, επομένως στο απλουστευμένο παράδειγμα μας ο φόρος θα είναι 147,75 ?.

Σε ό,τι αφορά τη λογιστική αντιμετώπιση των κρυπτονομισμάτων και σύμφωνα με την γνωμοδότηση 104/27.02.2018 του ΣΛΟΤ: «δυστυχώς δεν υπάρχουν αυτή την στιγμή λογιστικοί κανόνες καταχώρισης και αποτίμησης κρυπτονομισμάτων (ψηφιακού νομίσματος), είτε στα Ε.Λ.Π., είτε στα Δ.Π.Χ.Α., είτε στα λογιστικά πρότυπα των ΗΠΑ, παρά την εξάπλωση της χρήσης των κρυπτονομισμάτων τα τελευταία χρόνια. Όπως είναι γνωστό το κρυπτονόμισμα αποτελεί μέσο συναλλαγής χωρίς φυσική υπόσταση, ενώ οι πράξεις γίνονται σε ψηφιακή μορφή. Δεν βασίζεται στην ισοτιμία ενός άλλου νομίσματος ούτε παρέχεται εξασφάλιση από κεντρική τράπεζα ή κράτος. Λαμβάνοντας υπόψη τον προβληματισμό που αναπτύχθηκε στα προηγούμενα και μέχρι να καθιερωθούν από τους αρμόδιους διεθνείς οργανισμούς λογιστικοί κανόνες αντιμετώπισης του θέματος, προτείνουμε το κρυπτονόμισμα να αντιμετωπίζεται λογιστικά ως ακολούθως:

α) ως απόθεμα, εφόσον προορίζεται για πώληση στη συνήθη δραστηριότητα της οικονομικής οντότητας. Στην περίπτωση αυτή, τόσο στο πλαίσιο των Δ.Π.Χ.Α., όσο και στο πλαίσιο των Ε.Λ.Π. αποτιμάται στο κόστος (κόστος κτήσεως μείον σωρευμένες ζημίες απομείωσης ), ή

β) ως άυλο περιουσιακό στοιχείο, εφόσον κατέχεται ως επένδυση. Στην περίπτωση αυτή:

i) στο πλαίσιο των Δ.Π.Χ.Α. μπορεί να αποτιμάται, είτε στο αποσβέσιμο κόστος (κόστος κτήσεως μείον σωρευμένες αποσβέσεις και ζημίες απομείωσης), είτε στην εύλογη αξία και

ii) στο πλαίσιο των Ε.Λ.Π. αποτιμάται στο αποσβέσιμο κόστος.

Η επιλογή ανήκει στην οικονομική οντότητα, η οποία θα πρέπει να αξιολογεί τις, κατά περίπτωση, υφιστάμενες συνθήκες και ιδιαιτερότητες. Σε κάθε περίπτωση απαιτείται, στις επεξηγηματικές σημειώσεις (προσάρτημα) των χρηματοοικονομικών καταστάσεων, να παρατίθεται εκτενής γνωστοποίηση των λογιστικών κανόνων που ακολούθησε η οικονομική οντότητα για τη λογιστική αντιμετώπιση του ψηφιακού νομίσματος και επαρκής αιτιολόγηση της σχετικής επιλογής της».

Ωστόσο, επιπλέον των αναζητήσεων σχετικά με τη φορολογική και λογιστική αντιμετώπιση, μέσα από τον πρωτόγνωρο όγκο τέτοιων υποθέσεων που χειρίστηκαν οι λογιστές στην περίοδο των φορολογικών δηλώσεων, προκύπτει έντονος προβληματισμός σχετικά με το εάν τα ποσά που προκύπτουν από τον υπολογισμό της υπεραξίας μεταβίβασης κεφαλαίου είναι τα σωστά και αν περιλαμβάνουν όλες τις συναλλαγές που έχουν γίνει.

Το δείγμα δείχνει ότι προφανώς και δεν είναι. Αυτό όμως δε μπορεί να αποδειχθεί εύκολα ούτε από τον λογιστή, ο οποίος και συντάσσει τη φορολογική δήλωση αλλά ούτε και από τη φορολογική διοίκηση. Πολλές από τις εν λόγω συναλλαγές είναι αυτοματοποιημένες και δεν υπάρχουν κανόνες και πλαίσιο ελέγχου.

Το περιβάλλον λοιπόν που έχει δημιουργηθεί γύρω από τα κρυπτονομίσματα δίνει την εντύπωση στους χρήστες ότι όλα είναι ανεξέλεγκτα και μπορούν να κάνουν όλες τις συναλλαγές δίχως να υπάρχει ελεγκτικό καθεστώς. Κάτι τέτοιο δεν είναι δυνατόν να είναι αποδεκτό αφού θα οδηγήσει σε στρεβλώσεις και ανεξέλεγκτες καταστάσεις. Το μόνο σίγουρο είναι ότι κάποια στιγμή θα υπάρξει πλαίσιο ελέγχου ακόμη και για τις πιο παλιές συναλλαγές. Έτσι όμως θα αναζητηθεί ελεγκτικό πλαίσιο με αναδρομική ισχύ στα παλαιότερα έτη κάτι το οποίο η πρόσφατη ιστορία έχει δείξει ότι δε βοηθάει στην δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης και δικαιοσύνης όχι μόνο στην ελληνική αλλά και στη παγκόσμια οικονομία.

Συμπερασματικά τα κρυπτονομίσματα, όπως όλα δείχνουν, ήρθαν για να μείνουν. Για να αποφευχθούν όμως στρεβλώσεις και χειραγωγήσεις στην αγορά είναι απολύτως αναγκαίο να υπάρχει ένα ευκρινές και ξεκάθαρο κανονιστικό πλαίσιο. Ένα πλαίσιο που θα ρυθμίζει τα πάντα και θα δίνει απαντήσεις σε κάθε ερώτημα σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας των κρυπτονομισμάτων. Διότι, όπως έλεγε και ο αμερικανός επενδυτής Warren Buffet: «Κανόνας πρώτος: ποτέ μη χάνεις λεφτά. Κανόνας δεύτερος: ποτέ μην ξεχνάς τον πρώτο κανόνα».